Sandomierz: atrakcje.

Gotowy plan zwiedzania, opis atrakcji, ciekawostki, legendy, punkty widokowe oraz praktyczne informacje.

W zeszłym roku miałam przyjemność odwiedzić Sandomierz kilkukrotnie jako pilotka wycieczek. Jestem pewna, że w najbliższym czasie będziecie sporo podróżować po Polsce, dlatego postanowiłam przygotować gotowy przewodnik po tej malowniczej miejscowości. Znajdziecie tutaj opracowaną trasę zwiedzania, a także historię Sandomierza i jego zabytków w pigułce. Pojawią się też legendy i ciekawostki oraz praktyczne informacje.

Położenie Sandomierza

To niewielkie miasto w XI w., razem z Wrocławiem i Krakowem było jednym z głównych miast Królestwa Polskiego.

Co ciekawe, pierwotnie założony przez Stanisława Chrobrego drewniany gród znajdował się na wzgórzu Staromiejskim, a nie w miejscu dzisiejszego starego rynku. Jednak przez najazdy tatarskie, które miały miejscu w XIII w. pierwotna, drewniana zabudowa spłonęła i postanowiono przenieść miasto na wyższe i trudniej dostępne wzgórze.

Kiedy odwiedzić Sandomierz?

Do Sandomierza przyjechać można w zasadzie o każdej porze roku, ale ja polecam Ci ciepłe miesiące. Jeżeli to możliwe, unikaj weekendów ponieważ wtedy Sandomierz odwiedzany jest przez wielu turystów. Do miasta najlepiej przyjechać od poniedziałku do piątku.

„Ojciec Mateusz” czyli kultowy serial kręcony w Sandomierzu.

Być może znasz serial w którym główną rolę gra ksiądz rozwiązujący kryminalne zagadki? Emitowana na antenie TVP1 produkcja „Ojciec Mateusz”, niewątpliwie przyczyniła się do rozwoju Sandomierza. Być może zaskoczeniem okaże się fakt, iż w trakcie spaceru po miasteczku nie znajdziesz serialowego kościoła, plebani ani komisariatu. W Sandomierzu bowiem nagrywane są głównie sceny plenerowe do serialu. Dla miłośników szalonego księdza, utworzono jednak wyjątkową wystawę, która znajduje się przy sandomierskim rynku. „Świat Ojca Mateusza” to  czteropokojowe muzeum, gdzie oglądać można figury woskowe postaci występujących w serialu, a także wnętrza kościoła, kuchni, pokoju biskupa czy posterunku policji. Fani księdza bywają lekko rozczarowani niewielką powierzchnią wystawy, równocześnie twierdząc, że jest to obowiązkowe miejsce, które należy odwiedzić podczas wizyty w Sandomierzu. Muzeum zwiedza się około 20 minut, na miejscu znajduje się również sklepik z pamiątkami.

Sandomierz atrakcje

Gotowa trasa zwiedzania nr. 1

W tym miejscu warto wspomnieć, że jeżeli macie gorszą kondycję lub chcecie zwiedzać Sandomierz z seniorami, lepiej wybrać trasę nr 2. Obejmuje te same miejsca, tylko w innej kolejności, podczas zwiedzania będziecie szli z góry w dół.

Błonia sandomierskie- Kozie Schodki- Dom Długosza- Collegium Gostomianum- Bazylika Katedralna- Rynek- Podziemna Trasa Turystyczna (Kamienica Oleśnickich)- Brama Opatowska (punkt widokowy) – Ucho Igielne- Kościół św. Jakuba- Winnica- Wąwóz Królowej Jadwigi- Zamek Królewski 

1. Kozimi Schodkami na górę

Aby dostać się na sandomierską starówkę, proponuje przejście tak zwanymi Kozimi Schodkami, które znajdują się, przy Alei Jana Pawła II. Miejsce w którym znajdujesz się teraz nazywane jest sandomierskimi „błoniami”. To właśnie tutaj w 1999r. święty Jan Paweł II odprawiał mszę świętą. Kilka metrów za Kozimi Schodkami, po lewej stronie, znajduję się pomnik papieża Polaka, upamiętniający to wydarzenie.

Gotowi na mały wysiłek? 

Zwiedzając Sandomierz, krótkie wspinaczki pod górę są nieuniknione 😉 Czas spaceru umili Ci jednak panorama Wisły, którą można podziwiać z Kozich Schodków. 

 Czy wiesz, że…

• W przeszłości skarpa sandomierska była dla miasta prawdziwą zmorą. Niestabilne podłoże wielokrotnie osuwało się, zagrażając budynkom na starym mieście. Dzisiaj ten teren jest ustabilizowany przez co można uznać malownicze położenie Sandomierza za walor turystyczny.

Po przejściu Kozich Schodków, kieruj się prosto. Po swojej lewej stronie zauważysz Dom Długosza.

2. Dom Długosza

Ta ceglana budowla z wysokimi szczytami to jeden z najlepiej zachowanych gotyckich domów mieszkalnych. Ufundowany został przez sławnego kronikarza, historyka i kanonika Jana Długosza w II połowie XV wieku (1476r.) dla misjonarzy.

Aktualnie w budynku mieści się Muzeum Diecezjalne, które posiada cenne zbiory z zakresu malarstwa, rzeźby sakralnej, tkaniny, drobnej plastyki oraz elementów wystroju architektonicznego. 

3. Collegium Gostomianum

Naprzeciwko Domu Długosza, po prawej stronie zauważysz duży, jasny budynek. To Collegium Gostomianum czyli jedna z najstarszych szkół średnich w Polsce. Liczy sobie już ponad 400 lat!

Budynek wzniesiony został na początku XVII wieku. Mieściło się w nim kolegium, które było jedną z pierwszych szkół średnich nowego typu, jakie wprowadzał zakon jezuitów na terenie naszego kraju i za granicą. Obecnie, działa tutaj bardzo dobre I LO w Sandomierzu.  

Oprócz zachowania pierwotnej funkcji budynku, obiekt zachował też oryginalny układ przestrzenny, dekorację sklepień i jedyną w Polsce eliptyczną klatkę schodową. W najniższych piętrach szkoły, zachowały się także oryginalne, jezuickie katakumby. 

4. Bazylika Katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sandomierzu

Kolejnym miejscem, które warto zobaczyć jest najważniejszy kościół w Sandomierzu czyli Bazylika Katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

Ta gotycka budowla wzniesiona w XIV wieku to główny i największy obiekt sakralny Diecezji Sandomierskiej. Po wejściu do środka podziwiać można pierwotny układ przestrzenny oraz bogatą dekorację rzeźbiarską. 

Kierując się dalej w stronę rynku, skręć na ulicę Mariacką. Po prawej stronie zauważysz wieżę stojącą przed Katedrą. To późnobarokowa, wolnostojąca dzwonnica.

5. Rynek w Sandomierzu

Idąc do góry, ulicą Mariacką dotrzesz do serca starego miasta czyli sandomierskiego rynku, który również położony jest na charakterystycznym wzniesieniu. 

Jak to z rynkami zazwyczaj bywa, podczas weekendów i w trakcie sezonu turystycznego to miejsce tętni życiem. 

Będąc na Rynku, nie trudno zauważyć stojącego na środku placu, pięknego, ceglanego, gotyckiego budynku. To Ratusz wzniesiony w XIV w. Nie bez powodu uznawany jest za jeden z najpiękniejszych w Polsce. Zwróć uwagę na renesansową attykę, którą zakończona jest budowla. Powstała ona XVI w., kiedy to przebudowano budynek w stylu renesansowym. W kolejnym wieku, do Ratusza dobudowano również wieżę zegarową na której znajduje się zegar mechaniczny i słoneczny. 

Aktualnie we wnętrzu budynku znajduje się Urząd Stanu Cywilnego, a w piwnicach kawiarnia, o której przeczytasz w sekcji poświęconej jedzeniu. Przy rynku zlokalizowane jest także wspomniana wcześniej wystawa- „Świat Ojca Mateusza”.

W tym miejscu znajduje się również wyjście z kolejnej atrakcji Sandomierza, a mianowicie Podziemnej Trasy Turystycznej. 

6. Podziemna Trasa Turystyczna Sandomierza

Pod sandomierskim rynkiem ciągnie się półkilometrowy labirynt korytarzy i komór, które dawniej pełniły rolę składów kupieckich. Przechowywano w nich głównie takie produkty jak śledzie, sól i wino, a w razie potrzeby używano jako schronów. 

Zwiedzając Sandomierz samodzielnie, szczególnie warto skorzystać z tej atrakcji, ponieważ trasa prowadzona jest przez lokalnego przewodnika, który opowiadając o podziemiach przemyca ciekawostki dotyczące miasta i jego historii. Przejście trasy zajmuje około 40 minut. 

PTT oferuje także, 20 minutowy seans filmowy w podziemnym kinie z którego dowiesz się wielu informacji dotyczących historii Sandomierza w krótkim czasie 🙂

Wejście do Podziemnej Trasy Turystycznej znajduje się na dziedzińcu Kamienicy Oleśnickich, która sama w sobie również stanowi atrakcję turystyczną. Nie trudno zauważyć, że wyróżnia się na tle innych kamienic mieszczańskich, które otaczają rynek- jest to jeden z najlepiej zachowanych budynków tego typu.

 Czas na legendę.

Z podziemną trasą turystyczną związana jest legenda o Halinie Krępiance- córce Piotra Krępy- wójta Sandomierza.

Otóż w dawnych czasach, prawdziwą zmorą Sandomierza były najazdy tatarskie. Tatarzy dwukrotnie najechali i zniszczyli miasto. Kiedy wójt, Piotr Krępa dowiedział się o kolejnym planowanym ataku postanowił, że zaskoczy wroga i zaatakuje go w nocy. Kiedy zapadł zmrok, sandomierzanie pod wodzą wójta napadli na tatarski obóz. Mimo długiej i silnej walce, zginęło wielu mieszkańców Sandomierza, a wśród nich również Piotr. Porażka załamała pozostałych mieszczan, którzy stracili nadzieję i wspólnie postanowili poddać miasto Tatarom.

Jednak ta decyzja nie spodobała się córce wójta Halinie, która postanowiła podstępem zemścić się na wrogu. Wieczorem zakradła się do tatarskiego obozu, gdzie przekonała dowódcę, iż z osobistych powodów planuje zemścić się na mieszkańcach Sandomierza. W związku z czym może zaprowadzić wojsko tajemnym, podziemnym przejściem prowadzącym na sam rynek. Wódz przystał na propozycję dziewczyny. Jak się pewnie domyślasz, poprowadzone przez Halinę wojsko wpadło w pułapkę i utknęło w podziemiach Sandomierza. Niestety dziewczyna zginęła razem z Tatarami. Obroniła jednak ukochany Sandomierz i pomściła śmierć swojego ojca.

7. Brama Opatowska- punkt widokowy.

Do Sandomierza otoczonego murami obronnymi wjechać można było czterema bramami. Do dnia dzisiejszego zachowała się tylko jedna, uznawana za największą Brama Opatowska. Wzniesiono ją w II połowie XIV wieku z fundacji króla Kazimierza Wielkiego, który znacznie przyczynił się rozbudowy Sandomierza.

 Co najważniejsze! Wieża to świetny punkt widokowy. Na górę prowadzi 130 schodów, które zdecydowanie warto pokonać. Z Bramy Opatowskiej rozciąga się bowiem widok na Stare Miasto, Wisłę, Góry Pieprzowe i okolice.

W tym miejscu proponuje zrobić sobie tak zwany czas wolny 😉 i udać się na pyszny lunch lub obiad. W sekcji poświęconej jedzeniu znajdziesz polecane kawiarnie i restauracje.

8. Ucho Igielne

Idąc dalej, proponuję przejść przez charakterystyczną i bardzo fotogeniczną szczelinę będącą pozostałością fragmentu murów obronnych Sandomierza. Tajemnicze przejście nazywane, ze względu na swój kształt, Uchem Igielnym to dawna „furta dominikańska”. W murach obronnych miasta znajdowały się dwa takie przejścia, ale do dnia dzisiejszego zachowało się tylko Ucho Igielne. Zielony budynek po lewej stronie pełniący dzisiaj funkcję Urzędu Miasta, to dawny Klasztor Dominikanów. My kierujemy się właśnie do Kościoła św. Jakuba, gdzie również znajdował się klasztor dominikanów. Mówi się, że furta to był właśnie skrót pomiędzy dwoma klasztorami dominikańskimi. Oprócz tego, można było również dostać się nią do miasta, kiedy bramy były już zamknięte.

Do kolejnego punktu, proponuję przejść przez Wąwóz Świętojakubski, który inaczej zwany jest jest Wąwozem Staromiejskim. Wyjście z wąwozu znajduje się naprzeciwko kościoła św. Jakuba.

• 

• 

9. Kościół św. Jakuba

Kościół św. Jakuba to najstarsza zachowana świątynia w Sandomierzu, której historia sięga blisko 800 lat wstecz. Razem z klasztorem Dominikanów, kościół powstał w latach 1226-1250. Jest to również jedna z pierwszych polskich świątyń zbudowanych praktycznie w całości z cegły.

 Czy wiesz, że… 

• Miejsce w którym się znajdujesz, nazywane jest wzgórzem Staromiejskim. W przeszłości to właśnie tutaj zbudowano drewniany gród  i ulokowano miasto, które zostało zniszczone w trakcie najazdów tatarskich. Wojownicy spalili drewnianą zabudowę, a miasto odbudowane zostało w miejscu, gdzie dzisiaj znajduje się rynek.

10. Winnica św. Jakuba

Słoneczne zbocze pod kościołem św. Jakuba obsadzone jest różnorodnymi gatunkami winogron. To dzisiejsza Winnica Dominikańska, która założona została w 2012 i zajmuje powierzchnię ok. 10 arów. Jednak jej powstanie i rozwój winoogrodnictwa na Sandomierszczyźnie związane jest z przybyciem dominikanów już w 1226 roku. Aktualnie w winnicy produkowane są dwa białe wina, ale ich ilość ma zostać zwiększona. Warto wiedzieć, że możliwe jest zwiedzanie winnicy, które obejmuje degustację win.

11. Wąwóz Królowej Jadwigi

Będąc przy kościele św. Jakuba, zdecydowanie warto cofnąć się około 200 metrów do tyłu i idąc ulicą Staromiejską podejść do jednego z najpiękniejszych wąwozów w Sandomierzu. Tan lessowy jar mierzy prawie pól kilometra, a jego strome ściany osiągają nawet 10-15 metrów wysokości.  Podziwiać możesz tam cały odsłonięty system korzeniowy drzew, lessową glebę oraz głównie drzewa liściaste takie jak: lipy, klony, wiązy, akacje oraz krzewy czarnego bzu. W trakcie spaceru miej na uwadze to, że Wąwóz Królowej Jadwigi jest pomnikiem przyrody, który należy szanować. Jeżeli przed Twoim przyjazdem padało lub było wietrznie, lepiej zrezygnować ze spaceru. Dno Wąwozu Królowej Jadwigi jest naturalne, nie wyłożone płytami chodnikowymi w związku z czym może być błotniście.

Czy wiesz, że…

• Według jednej z legend, miejsce to często odwiedzane było przez królową Jadwigę, która była częstym gościem Sandomierza i pobliskiego kościoła św. Jakuba. Królowa lubiła spacerować wąwozem dlatego nazwano go jej imieniem. Inna legenda natomiast, mówi o tym, że pewnego zimowego dnia, w czasie jazdy do Krakowa, wóz Królowej Jadwigi zakopał się w śniegu, wtedy pomogli jej mieszkańcy, którym w ramach podziękowań ofiarowała swoje rękawiczki.

Aby dojść do Zamku Królewskiego, możesz cofnąć się tą samą drogą. Jest również możliwość przejścia główną drogą i dojścia do ulicy Zamkowej. Ja proponuje spacer powrotny, ale wybór należy do Ciebie! 🙂

12. Zamek w Sandomierzu

Ruszając w dół, po swojej prawej stronie, zauważysz Zamek królewski, który aktualnie jest siedzibą Muzeum Okręgowego. Usytuowany na niewielkim Wzgórzu Zamkowym budynek powstał w miejscu dawnego, drewnianego grodu który funkcjonował tutaj już w X wieku. Murowana, gotycka budowla z wieżą obronną wzniesiona została w XIV wieku z fundacji króla Kazimierza Wielkiego. Za panowania kolejnych władców zamek przebudowano w renesansową rezydencję oraz rozbudowano go o kolejne skrzydła. Niestety w 1656r. budynek został wysadzony w powietrze przez wojska szwedzkie. Zachowało się jedno, niedokończone skrzydło zachodnie, które na polecenie króla Jana III Sobieskiego przebudowana w budynek typu pałacowego.

W znajdującym się w Zamku Muzeum Okręgowym oglądać można m. in. wystawę poświęconą historii Sandomierza, ekspozycję etnograficzną czy galerię malarstwa.

Czy wiesz, że…

• W dziale archeologicznym Muzeum Okręgowego można zobaczyć szachy z XII wieku, które odnalezione zostały w okolicy kościoła św. Jakuba.

• Sandomierz nazywany jest królewskim miastem ponieważ to właśnie sandomierski zamek był letnią rezydencją królów polskich, którzy cenili te ziemie za dobre warunki do polowania oraz uprawy winorośli.

Gotowa trasa zwiedzania nr. 2

Zwiedzanie zacząć można również od Bramy Opatowskiej, bo to w końcu oficjalne wejście prowadzące do miasta. Wtedy proponuję taką kolejność:

Brama Opatowska (punkt widokowy)- Podziemna Trasa Turystyczna ( Kamienica Oleśnickich)- Rynek- Ucho Igielne- Kościół św. Jakuba- winnica- Wąwóz Królowej Jadwigi- Zamek Królewski- Bazylika Katedralna- Collegium Gostomianum- Dom Długosza- Kozie Schodki- Błonia sandomierskie

Gdzie zjeść w Sandomierzu?

1. Najlepsze lody w Sandomierzu zjesz w Sandomierskiej Manofakturze Lodów.

Adres: ul. Opatowska 17/ ul. Ratusz 1

2. Cafe Mała-  kultowa kawiarnia w której zjesz pyszne naleśniki i napijesz się kawy.

Adres: ul. Generała Michała Sokolnickiego 3

3. Lapidarium pod Ratuszem- nigdyś bar, a dzisiaj smaczna restauracja, gdzie w dobrej cenie i klimatycznym wnętrzu zjesz tradycyjny obiad. Wegetarianie również znajdą tam coś dla siebie.

4. Bistro Podwale– miejsce na obiad, drinka czy deser- dla bardziej wymagających klientów.

Adres: ul. Podwale Dolne 8A

5. Świat Pierogów– ogromna różnorodność pierogów. Poprzez możliwość skomponowania własnego zestawu można spróbować większości farszów. Osobiście trafiliśmy na smaczne pierogi, jednak czytałam, że kilku osobom trafiły się odmrażane w mikrofali mrożonki.

Adres ul. Sokolnickiego 10

Atrakcje w okolicy Sandomierza

• Rezerwat Przyrody Góry Pieprzowe – tzw. Pieprzówki oddalone są od Sandomierza około 3-4 km (ten dystans pokonać można pieszo, czerwonym szlakiem z sandomierskiego rynku). Pomimo iż, obszar Gór Pieprzowych nie jest duży to są one najstarszymi górami w Polsce. Słyną między innymi z 15 gatunków dziko rosnących róż, dlatego też Góry Pieprzowe warto odwiedzić szczególnie w czasie kiedy kwitną te piękne kwiaty. Nie polecamy wizyty w tym miejscu po deszczu.

• Ruiny oddalonego o około 40 km od Sandomierza Zamku Krzyżtopór, który jest pomnikiem historii. Jest to miejsce owiane legendami, a także architektoniczny kalendarz. Plan XVII wiecznego zamku w Ujeździe zakładał 4 wieże odpowiadające porom roku, 52 pokoje równe liczbie tygodni oraz 365 okien. Warto odwiedzić to miejsce.

Koniecznie dajcie znać czy byliście już Sandomierzu lub czy planujecie wyjazd 🙂

Jeżeli szukacie innych ciekawych miejsc w Polsce warto przeczytać nasz wcześniejszy artykuł.

Do poczytania!